Hầu như ai yêu thích cà phê khắp thế giới đều biết đến ấm Moka Pot. Moka Pot từ lâu đã trở thành một phần biểu tượng văn hoá cà phê Ý. Nó cũng là một biểu tượng khác cho cà phê espresso kiểu Ý. Và hơn thế nữa, nó như là hình tượng của sự ấm cúng, gần gũi của việc quây quần pha cà phê tại nhà của người Ý.
Lịch sử ra đời của ấm Moka Pot
Chiếc ấm Moka Pot này nổi tiếng và rất phổ biến nếu không muốn nói là khắp thế giới. Nó được phát minh vào năm 1933 bởi Luigi di Ponti. Khởi nguyên của nó được gọi là “chiếc máy” và nó nhanh chóng được đưa vào sản xuất bởi một thợ gia công kim loại đến từ Piedmond – Alfonso Bialetti. Bialetti đã biến “chiếc máy” của Ponti thành một dụng cụ gọi là “Moka Express”. Từ một chiếc máy pha cà phê bằng nhôm, hoạt động bằng áp suất; trở thành một chiếc bình pha cà phê nổi tiếng như bây giờ.
Thiết kế của Moka Pot nó có gì thú vị?
Đẹp là từ luôn được “thốt” lên khi ai đó nhận xét về “ngoại hình” của ấm đun Moka Pot. Nhưng khá ngạc nhiên và thú vị là huyền thoại Bialetti cho rằng “chiếc máy” này được lấy cảm hứng từ những chiếc máy giặt quần áo của thời kỳ đầu. Nó sử dụng nguồn nhiệt để đun sôi nước và khiến nó trào lên khỏi ống. Với Moka Pot, nước nóng đi lên trên, qua bột cà phê và trào lên khỏi ống. Nghĩa là cà phê đã được pha và không cần phải đi qua bất kỳ bộ lọc cà phê nào; bởi vì bã cà phê ở phía dưới.
Phát minh của Bialetti được gọi là “Moka”, đặt theo tên của thành phố Mocha; là một thành phố ở Yemen được biết như là một trung tâm mua bán cà phê cho đến thế kỷ 19. Bialetti’s Moka có tên chính thức là Moka Espress, nó là biểu tượng cách mạng cho việc pha cà phê tại nhà.
Ấm Moka Pot có hình bát giác quyến rũ và trông khá cổ điển. Đôi khi nó còn được gọi là caffettiera, machhinetta hoặc ấm pha espresso trên bếp. Nói một cách đơn giản, nếu bạn thấy một moka có nhiều hơn hoặc ít hơn tám cạnh thí đó khổng phải là Bialetti. Nó cho ra một cách cà phê hương vị đậm đà, béo ngậy. Ngoài ra, nó còn mang một ý nghĩa lịch sử khá lâu đời và không kém phần thú vị.
Ấm Moka Pot nổi tiếng thế nào về thiết kế?
Không thể phủ nhận, Moka Pot là một sản phẩm thiết kế nổi tiếng toàn cầu. Về mặt thương mại, có lẽ nó chỉ cạnh tranh với bình Chemex huyền thoại mà thôi. Bạn có thể tìm thấy nó ở cả Cooper-Hewit, Bảo tàng Thiết kế Quốc gia và rất nhiều nơi khác nữa.
Không chỉ về thiết kế, ấm Moka Pot còn tạo dấu ấn về sự đổi mới công nghiệp. Với cấu tạo bằng nhôm ban đầu, “chiếc máy” vốn đã mang tính cách mạng trong ngành cà phê vào thời điểm đó. Và nó càng nổi tiếng dần khi nhà sản xuất nâng cấp thiết kế cũ thay đổi theo chủ nghĩa hiện đại thành “Moka Express”. Hiện nay, nhiều mẫu hiện đại được làm bằng thép không gỉ có thiết kế mượt mà và quyết rũ hơn bột phần. Ví dụ như thiết kế có tên “Venus”.
Vào những năm 1953, đã ra đời bản vẽ trở thành biểu tượng chính Moka Express. Đó là bản vẽ Bialetti như một người đàn ông với bộ ria mép ấn tượng cùng ngón tay chỉ thiên. Người đàn ông ria mép nhỏ bé này luôn đi cùng chiếc ấm Bialetti Moka cho đến ngày nay.
Sự nổi tiếng về mặt văn hoá
Moka Pot đã đánh dấu một bước chuyển lịch sử từ espresso là một loại đồ uống gần như chỉ có ở quán sang một loại đồ uống có thể là gần giống làm được ở nhà. Điều này hoàn toàn trùng khớp với thời kỳ suy thoái kinh tế của Ý những năm 1930.
Lưu ý rằng, cà phê espresso được pha trong các máy thương mại được pha với áp suất cao hơn rất nhiều (9 bar) so với lượng nước sôi trong ấm trên bếp (khoảng 2 bar). Tuy nhiên, những chiếc ấm này có thể cho ra một loại cà phê đậm đặc mà nhiều người có thể uống tại nhà, thay thế cho cà phê espresso truyền thống.
Trước đây, phong cách cà phê được gắn với trải nghiệm tại quán ca phê hoặc nhà hàng. Và với Moka Pot, bạn có thể thưởng thức cà phê ở nhà. Sự biến chuyển này là một trong những cuộc cách mạng đầu tiên về pha cà phê tại nhà.
Moka Express có phải là chiếc ấm tốt nhất?
Mặc dù thiết kế của Moka Express là sản phẩm sáng chế của Bialetti. Nhưng điều này cũng không ngăn được các thương hiệu khác sản xuất moka của riêng họ. Các công ty đồ dùng nhà bếp nổi tiếng như Cuisinox, De’Longhi và hàng chục công ty khác đã trở thành đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ của thị trường Moka Pot.
Nhiều thiết kế Moka khác nhau đã dấy lên cuộc tranh luận chưa có hồi kết. Đó là liệu Bialetti có phải là chiếc ấm Moka tốt nhất không?
Chắc chắn rằng, Moka Express là một biểu tượng thiết kế đã được công nhận và được trưng bày ở các viện bảo tàng về thiết kế. Nhưng thiết kế đẹp có đồng nghĩa với việc cà phê của nó cũng thực sự ngon hơn?
Một số chuyên gia cho rằng, cấu trúc tám cạnh của Bialetti giúp phân tán nhiệt hoàn hảo. Và Moka Espress ban đầu là ấm pha cà phê tại nhà tốt nhất mà bạn có thể mua. Nhưng bên cạnh đó, có nhiều loại moka khác pha ra cà phê gần như sự không thể nhận thấy sự khác biệt mấy giữa các loại cà phê.
Những kiểu dáng Moka Pot khác nhau
Thương hiệu đồ gia dụng của Ý – Alessi đã thử nghiệm các thiết kế moka khác nhau trong nhiều thập kỷ. Một số trong đó có thiết kế khác xa so với các góc hình học của moka truyền thống; ví dụ như Alessi’s La Cupola. Aldo Rossi thiết kế La Cupola vào năm 1988 với mục đích tạo ra một máy pha cà phê espresso trên bếp có thể dễ dàng sử dụng với mọi người hơn. Thiết kế trơn, hình trụ và có đình hình vòm; nó trở thành một Moka Expresso có kiểu dáng hiện đại.
Alessi cũng cho ra một chiếc ấm khác có tên The Moka Alessi, được tạo ra bởi kiến trúc sư – nghệ sĩ người Ý, Alesssandro Mendini. Mendini lại có ý làm hiện đại hoá thiết kế cổ điển của moka, nhưng vẫn tôn vinh nét đẹp đặc trưng của nó. Kết quả là một chiếc bình pha cà phê có dáng hình nón thẳng đứng của Bialetti, nhưng kết hợp các đường công giảm dần theo chiều ngang.
Góp thêm vào lịch sử thiết kế của Moka Pot. Alessi trình làng thiết kế mới của Moka Pot tại Tuần lễ Thiết kế Milan vào năm 2019; tạo ra bởi kiến trúc sư người Anh – David Chipperfield. Chiếc ấm của Chipperfield vẫn giữ những đặc điểm cổ điển của moka, nhưng kết hợp 11 cạnh và phần đế hơi cong. Thiết kế này mục đích giữ lại nét quen thuộc của moka; đồng thời cho phép thêm chỗ cho vòi và hiện đại hoá hơn hình dạng của nó.
Làm thế nào để pha chế cà phê bằng ấm Moka Pot?
Không thể phủ nhận về tính phổ kiến của ấm pha cà phê này; cứ 10 căn bếp thì có đến 9 căn có ấm Moka Pot. Ấm Moka là một thiết bị tự chưa và nó chỉ cần nguồn nhiệt để hoạt động. Nghe thì đơn giản, nhưng cũng không quá dễ dàng để sử dụng.
Với bình Moka, việc kiểm soát được chiếc suất cà phê là việc khá khó khăn. Phương pháp pha này, cà phê thường có vị đắng và hơi đậm vị kim loại. Nhiều người bảo rằng, không nên vệ sinh bình moka sau khi dùng để cho nó “tôi luyện”; như chảo gang vậy. Nhưng thực tế là không nên; phần cà phê sót lại sẽ bị ôi dầu và làm ảnh hưởng đến hương vị của mẻ cà phê mới.
Điều đầu tiên khi pha cà phê bằng moka; bạn cần biết kích cỡ và thiết kế của bình để quyết định lượng cà phê và nước sử dụng. Dưới đây là một cách pha chế gợi ý tham khảo.
Bước 1
Đối với ấm moka 6 cốc.
Xay mịn khoảng 20 – 22 gram cà phê nhưng thô hơn một xíu so với cỡ sử dụng cho máy pha espresso thương mại.
Bước 2
Đổ nước vào khoang dưới cùng của Moka Pot cho đến khi nước dâng lên van, khoảng 345 gram.
Sau đó, đặt phễu – hộp đựng cà phê vào trong chậu. Lưu ý, nếu có nước chảy vào phễu thì hãy đổ phần thừa và thay phễu nhé.
Bước 3
Đổ đầy bột cà phê đã xay vào phễu, san bằng bột và lau sạch vành phễu.
Bước 4
Vặn chặt phần trên của Moka Pot.
Bước 5
Đặt ấm moka lên bếp, cho mức lửa vừa phải. Nếu sử dụng bếp gas, hãy đảm bảo ngon lửa không lớn hơn phần đế bình để không làm phần tay cầm bị nóng.
Bước 6
Khi nước trong khoang chưa dưới cùng đạt gần điểm sôi, áp suất sẽ đẩy dòng cà phê lên đều đặn vào khoang trên. Bạn sẽ nhận ra quá trình nấu đã hoàn tất khi nghe tiếng rít và ục ục. Hãy lấy ấm moka ra khỏi bếp ngay lập thức. Và hãy để cà phê chảy hết vào khoang trên, cẩn thận rót cà phê của bạn ra tách và thưởng thức nhé.
Bước 7
Vệ sinh ấm moka khi nó đã nguội.
Đầu tiên, tháo phần trên miệng vòi ra. Tiếp theo là tháo miếng đệm cao su và tấm lọc nằm phía trên phếu. Sau đó, sử dụng nước ấm không có xà phòng để làm sạch tất cả các bộ phận một cách kỹ lưỡng.
Nếu bạn không thể loại bỏ hết dầu cà phê; có thể sử dụng chất tẩy rửa chuyên dụng dành cho dụng cụ pha chế cà phê. Chất này sẽ loại bỏ cặn mà không bị ám hương vị của xà phòng.
Kết
Moka Pot mặc dù không phổ biến nhưng cũng không dành cho tất cả mọi người. Nhiều người không thực sự ưng ý bởi chiết xuất kém cùng hương vị kim loại đi kèm khi pha. Đây cũng là khuyết điểm của ấm moka. Dù vậy, đây vẫn là dụng cụ và cách pha được nhiều người sử dụng trong căn bếp của mình. Sự tôn sùng ấm moka cũng chưa bao giờ hạ nhiệt. Đó cũng là động lực để các nhà phát minh luôn cố gắng cải thiện những điểm yếu của nó.
Xem thêm: CHEMEX – TƯỢNG ĐÀI CỦA DỤNG CỤ PHA CHẾ CÀ PHÊ THỦ CÔNG
VIỆT NAM BARISTA SCHOOL
Website: https://baristaschool.vn
Facebook: https://www.facebook.com/VietNamBaristaSchool
Hotline: 1900 636 246
Địa chỉ: 38/13 Nguyễn Văn Trỗi, P. 15, Q. Phú Nhuận, TP.HCM
Sở Lao động Thương binh & Xã hội – Phòng quản lý giáo dục nghề nghiệp;